Choroba Aspergera objawy u dorosłych – jak je rozpoznać?

Rozpoznanie zespołu Aspergera u osób dorosłych może stanowić wyzwanie ze względu na złożoność objawów i wypracowane mechanizmy maskujące. Poznaj charakterystyczne cechy tego zaburzenia oraz dowiedz się, jak przebiega proces diagnostyczny.

Czym jest choroba Aspergera?

Choroba Aspergera to zaburzenie neurorozwojowe należące do spektrum autyzmu (ASD). Osoby dotknięte tym zaburzeniem wykazują specyficzne trudności w komunikacji społecznej oraz charakteryzują się powtarzalnymi wzorcami zachowań. Wyróżniającą cechą jest przeciętna lub ponadprzeciętna inteligencja oraz dobrze rozwinięta mowa, co często maskuje rzeczywiste problemy w codziennym funkcjonowaniu.

W odróżnieniu od klasycznego autyzmu, osoby z zespołem Aspergera nie doświadczają znaczących opóźnień w rozwoju mowy ani poważnych zaburzeń poznawczych. Dorośli często wypracowują własne strategie radzenia sobie z trudnościami, jednak nadal mogą doświadczać problemów w:

• budowaniu relacji interpersonalnych
• pracy zespołowej
• adaptacji do nowych sytuacji
• interpretacji sygnałów społecznych
• radzeniu sobie ze zmianami w rutynie

Definicja i klasyfikacja

Według najnowszej klasyfikacji DSM-5, zespół Aspergera został włączony do szerszej kategorii zaburzeń ze spektrum autyzmu. W ramach tej klasyfikacji wyróżnia się trzy poziomy wsparcia, gdzie zespół Aspergera najczęściej odpowiada poziomowi 1 – „Wymagający wsparcia”.

Główne kryteria diagnostyczne obejmują:

• trwałe deficyty w komunikacji i interakcjach społecznych
• trudności w prowadzeniu swobodnej rozmowy
• ograniczone okazywanie emocji
• problemy z nawiązywaniem i utrzymywaniem relacji
• powtarzalne wzorce zachowań i zainteresowań
• nadwrażliwość lub niedowrażliwość sensoryczną

Historia i pochodzenie nazwy

Nazwa zespołu pochodzi od austriackiego pediatry Hansa Aspergera, który w 1944 roku opisał przypadki dzieci wykazujących charakterystyczne trudności społeczne przy zachowaniu dobrej inteligencji. Jego praca „Psychopatia autystyczna w dzieciństwie” dokumentowała przypadki chłopców z typowymi objawami tego zaburzenia.

Termin „zespół Aspergera” został wprowadzony do powszechnego użytku w 1981 roku przez brytyjską psychiatrę Lornę Wing. Oficjalne uznanie jako odrębna jednostka diagnostyczna nastąpiło w 1992 roku w klasyfikacji ICD-10 oraz w 1994 roku w DSM-IV. Mimo włączenia do spektrum autyzmu, określenie to nadal funkcjonuje w świadomości społecznej i stanowi ważny element tożsamości wielu dorosłych osób z tym zaburzeniem.

Jakie są objawy choroby Aspergera u dorosłych?

U dorosłych objawy zespołu Aspergera często są subtelniejsze niż u dzieci, gdyż przez lata wypracowują oni strategie adaptacyjne. Charakterystyczne symptomy dotyczą trzech głównych obszarów: komunikacji społecznej, schematyczności zachowań oraz specyficznego przetwarzania bodźców i emocji.

Trudności w komunikacji społecznej

Osoby dorosłe z zespołem Aspergera doświadczają specyficznych trudności w komunikacji międzyludzkiej:

• problemy z inicjowaniem i podtrzymywaniem rozmowy
• tendencja do monologowania na ulubione tematy
• trudności w odczytywaniu mowy ciała i gestów
• dosłowne interpretowanie wypowiedzi
• problemy ze zrozumieniem sarkazmu i metafor
• nietypowy kontakt wzrokowy
• formalne lub sztywne zachowanie w kontaktach społecznych

Zachowania repetetywne i rutynowe

Charakterystyczne cechy w obszarze zachowań rutynowych obejmują:

• silne przywiązanie do codziennych schematów
• trudności z adaptacją do zmian
• powtarzalne ruchy (szczególnie w sytuacjach stresowych)
• intensywne zainteresowanie wybranymi tematami
• perfekcjonizm w wykonywaniu zadań
• kolekcjonowanie przedmiotów według określonych schematów
• trudności z elastycznym zarządzaniem czasem

Problemy z empatią i rozumieniem emocji

Dorośli z zespołem Aspergera nie są pozbawieni empatii, jak często się uważa. Doświadczają natomiast trudności z jej kognitywnym aspektem, co przejawia się w problemach z rozpoznawaniem i interpretowaniem emocji innych osób. Jednocześnie potrafią głęboko współodczuwać, gdy zrozumieją sytuację emocjonalną. Wynika to z deficytów w teorii umysłu – zdolności przyjmowania perspektywy innych i rozumienia ich odmiennych myśli czy przekonań.

• trudności w identyfikowaniu i nazywaniu własnych emocji (aleksytymia)
• problemy z samoregulacją emocjonalną
• niewspółmierne reakcje do sytuacji
• pozorny chłód emocjonalny w relacjach społecznych
• nieprawidłowe odczytywanie kontekstu sytuacji

Jak rozpoznać chorobę Aspergera u dorosłych?

Diagnoza zespołu Aspergera u dorosłych stanowi wyzwanie, ponieważ wiele osób wypracowało skuteczne mechanizmy maskujące objawy. Charakterystyczne symptomy obejmują:

• trudności w kontaktach interpersonalnych
• problemy z nawiązywaniem i utrzymywaniem relacji
• intensywne zainteresowania w wybranych dziedzinach
• przywiązanie do rutyny i schematów działania
• trudności w rozumieniu sygnałów społecznych
• niezgrabność ruchowa
• nadwrażliwość na bodźce sensoryczne

Proces diagnostyczny

Diagnoza zespołu Aspergera u dorosłych to złożony, wieloetapowy proces obejmujący:

• wywiad kliniczny dotyczący historii rozwoju i doświadczeń z dzieciństwa
• standaryzowane testy psychologiczne oceniające umiejętności społeczne
• kwestionariusze samooceny (AQ, RAADS-R)
• informacje od osób bliskich
• diagnozę różnicową wykluczającą inne zaburzenia psychiczne

Rola specjalistów w diagnozie

Znaczenie wsparcia społecznego

Akceptacja i zrozumienie ze strony otoczenia mają fundamentalne znaczenie dla dorosłych z zespołem Aspergera. Wsparcie rodziny, przyjaciół oraz współpracowników bezpośrednio wpływa na samopoczucie psychiczne i zdolność funkcjonowania w różnych środowiskach. Bliscy mogą pomagać poprzez cierpliwe podejście, przejrzystą komunikację oraz tworzenie przewidywalnego otoczenia, co znacząco redukuje codzienny stres.

• grupy wsparcia umożliwiające wymianę doświadczeń
• społeczności zrzeszające osoby z zespołem Aspergera
• organizacje i fundacje oferujące specjalistyczne doradztwo
• warsztaty rozwijające umiejętności społeczne
• programy wsparcia zawodowego

Tomasz Wróbel

Od wielu lat dzielę się swoją wiedzą poprzez media społecznościowe oraz wpisy na forach. Od jakiegoś czasu rozpocząłem również pisanie artykułów blogowych. Każdy z moich artykułów jest weryfikowany dodatkowo przez moich kolegów z branży, dlatego masz pewność iż informacje które przedstawiam są zgodne z prawdą i sprawdzone.